چگونه وال پست منقطع باعث کاهش هزینه‌های مقاوم‌سازی ساختمان می‌شود؟
زلزله‌های متعددی که در دهه‌های اخیر در ایران رخ داده‌اند، نشان داده‌اند که بخش عمده‌ای از خسارات جانی و مالی ناشی از تخریب اجزای غیرسازه‌ای ساختمان‌ها بوده است. این در حالی است که اغلب تمرکز مهندسان و طراحان بر افزایش استحکام سازه اصلی بوده و اهمیت مقاوم‌سازی اجزای غیرسازه‌ای، مانند دیوارهای داخلی و پیرامونی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۷۰ درصد هزینه ساخت یک ساختمان مربوط به اجزای غیرسازه‌ای است و این بخش در زمان وقوع زلزله، سهم بالایی در تخریب و آسیب‌های مالی و جانی دارد. ازاین‌رو، استفاده از روش‌های مقاوم‌سازی مقرون‌به‌صرفه برای اجزای غیرسازه‌ای، به ویژه دیوارهای جداکننده، اهمیت زیادی دارد.
یکی از مهم‌ترین راهکارهای افزایش ایمنی دیوارهای غیرسازه‌ای، استفاده از وال پست به عنوان المانی برای مهار نیروهای جانبی و جلوگیری از تخریب این دیوارها است. وال پست‌ها در گذشته نیز به کار گرفته می‌شدند، اما روش اجرای سنتی آن‌ها موجب بروز مشکلاتی در هنگام زلزله می‌شد. ازاین‌رو، تحقیقات جدید و تدوین پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ منجر به تغییرات مهمی در نحوه اجرای وال پست شد. یکی از روش‌های نوین که در این راستا معرفی شده، وال پست منقطع است. این روش علاوه بر بهبود عملکرد لرزه‌ای دیوارهای غیرسازه‌ای، هزینه‌های مقاوم‌سازی ساختمان را نیز کاهش می‌دهد.
در این مقاله، ابتدا به معرفی وال پست منقطع و نحوه عملکرد آن پرداخته و سپس به بررسی عواملی که منجر به کاهش هزینه‌های مقاوم‌سازی ساختمان با استفاده از این روش می‌شوند، خواهیم پرداخت.
وال پست منقطع چیست؟
در گذشته، پیش از انتشار پیوست ششم از آیین‌نامه ۲۸۰۰، برای مقاوم‌سازی دیوارهای غیرسازه‌ای از روش‌های سنتی استفاده می‌شد که به طور کلی در برخی موارد تحت عنوان وال پست شناخته می‌شدند. با این حال، روش‌های سنتی قبلی تنها شامل نبشی‌کشی برای دیوار بودند که تأثیر چندانی در مقاوم‌سازی نداشتند. با انتشار پیوست ششم و اصلاحات بعدی، استفاده از وال پست به معنای واقعی و با کارایی بیشتر به رسمیت شناخته شد و روش‌های غیرکارآمد کنار گذاشته شدند. به این ترتیب، استفاده از وال پست‌ها به یک الزام تبدیل شد و باید مطابق با استانداردهای مشخص و تحت نظارت مهندسین و ارگان‌های مسئول نصب می‌شدند. یکی از انواع استاندارد وال پست، وال پست منقطع است که به عنوان یک راهکار موثر در مقاوم‌سازی دیوارهای غیرسازه‌ای در برابر نیروهای لرزه‌ای شناخته می‌شود.
وال پست منقطع یا ناودانی منقطع ، یک ناودانی فولادی است که در دو طرف دیوار نصب می‌شود. در این حالت، دیوار بین دو لبه وال پست‌های منقطع قرار می‌گیرد و این اتصال باعث می‌شود که در هنگام وقوع نیروهای لرزه‌ای، دیوار از دو طرف تثبیت شود. در دو بال وال پست‌های منقطع سوراخ‌های لوبیایی شکل وجود دارد که میلگردهای بستر موجود در دیوار در آن‌ها قرار می‌گیرند. این سوراخ‌ها به‌طور خاص طراحی شده‌اند تا اتصال مفصلی بین میلگرد و وال پست به‌وجود آید، که به دیوار امکان جابجایی اندک را می‌دهد و در عین حال پایداری آن را در برابر نیروهای لرزه‌ای افزایش می‌دهد.
برای عملکرد بهینه وال پست منقطع، استفاده از مواد اولیه مناسب و دقت در فرآیند ساخت ضروری است. شرکت پوکاسازه به‌عنوان تولیدکننده وال پست‌های استاندارد، تمام محصولات خود را کاملاً مطابق با ضوابط و آیین‌نامه‌های ساختمانی ایران تولید می‌کند. محصولات این شرکت از مرغوب‌ترین مواد اولیه موجود در بازار تهیه و با دستگاه‌های اتوماتیک تولید می‌شوند. این کیفیت بالا و سرعت در تحویل سفارشات موجب رضایت کامل مشتریان در طول سال‌ها فعالیت شرکت شده است. محصولات وال پست منقطع این شرکت در انواع و اندازه‌های مختلف تولید می‌شود.
وال پست‌های منقطع در طول‌های مختلفی ساخته می‌شوند، اما معمول‌ترین طول‌ها ۴۰ سانتی‌متری و ۲۰ سانتی‌متری هستند. معمولاً برای دو طرف دیوار از وال پست‌های ۴۰ سانتی‌متری و برای بالای دیوار از وال پست‌های ۲۰ سانتی‌متری استفاده می‌شود. ورق مورد استفاده برای ساخت این وال پست‌ها، ورق فولادی سیاه است، اما در صورت نیاز مشتری، امکان ساخت آن‌ها از ورق گالوانیزه نیز وجود دارد. برای جلوگیری از خوردگی، وال پست‌های منقطع رنگ‌آمیزی می‌شوند و ورق فولادی مورد استفاده ضخامت ۲ میلی‌متر دارد. عرض وال پست‌های منقطع بسته به ضخامت دیوار متفاوت است، اما معمولاً عرض این وال پست‌ها ۰٫۵ سانتی‌متر بیشتر از ضخامت دیوار در نظر گرفته می‌شود. اندازه‌های رایج برای عرض وال پست‌های منقطع عبارتند از ۱۰٫۵ سانتی‌متر برای دیوار ۱۰ سانتی‌متری، ۱۵٫۵ سانتی‌متر برای دیوار ۱۵ سانتی‌متری و ۲۰٫۵ سانتی‌متر برای دیوار ۲۰ سانتی‌متری. بال‌های وال پست‌های منقطع به طول ۷ سانتی‌متر طراحی شده‌اند و با وجود فاصله‌ای حدود ۳ سانتی‌متر (معادل یک‌صدم ارتفاع دیوار) به عنوان درز انقطاع در هر طرف بین وال پست منقطع و دیوار، این طول بال برای نگه‌داشتن دو طرف دیوار به‌طور کامل کافی است.
نکات خرید وال پست
خرید وال پست به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای مقاوم‌سازی دیوارهای غیرسازه‌ای باید با دقت و آگاهی کامل از ویژگی‌ها و استانداردهای آن انجام شود. در این بخش، نکات مهمی که باید هنگام خرید وال پست در نظر گرفته شوند، مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- مطابقت با استانداردها: اولین و مهم‌ترین نکته در خرید وال پست، اطمینان از تطابق آن با استانداردهای آیین‌نامه ۲۸۰۰ و مقررات ملی ساختمان است. وال پست باید مطابق با دستورالعمل‌های اجرایی موجود و به‌ویژه پیوست ششم آیین‌نامه ۲۸۰۰ ساخته شده باشد. این استانداردها به‌طور دقیق نحوه نصب، تعداد و فاصله وال پست‌ها و حتی اندازه‌ها را تعیین می‌کنند.
- کیفیت متریال: برای عملکرد مناسب و طول عمر وال پست، استفاده از مواد اولیه با کیفیت بسیار حائز اهمیت است. ورق‌های فولادی استفاده‌شده باید از نوع مناسب و با ضخامت استاندارد (معمولاً ۲ میلی‌متر) باشند. در برخی موارد، استفاده از ورق‌های گالوانیزه برای جلوگیری از خوردگی توصیه می‌شود. همچنین، باید از استفاده از ورق‌های ضعیف و بی‌کیفیت خودداری کرد، زیرا این امر می‌تواند تاثیر زیادی بر عملکرد دیوار در برابر نیروهای لرزه‌ای داشته باشد.
- توجه به سایز و اندازه: اندازه وال پست‌ها بسته به ضخامت دیوار و محل نصب آن‌ها متفاوت است. از این‌رو باید اطمینان حاصل شود که سایز وال پست خریداری‌شده متناسب با ضخامت دیوار و نیازهای مقاوم‌سازی آن است. معمولاً عرض وال پست‌ها ۰٫۵ سانتی‌متر بیشتر از ضخامت دیوار در نظر گرفته می‌شود. انتخاب سایز اشتباه می‌تواند منجر به کاهش کارایی وال پست در برابر نیروهای لرزه‌ای شود.
- محاسبه تعداد و فاصله: تعداد و فاصله وال پست‌ها باید به‌طور دقیق توسط مهندس محاسب محاسبه شود. نوع ساختمان، اهمیت آن و طبقه‌ای که دیوار غیرسازه‌ای در آن قرار دارد، از جمله عوامل تأثیرگذار در این محاسبات هستند. در ساختمان‌های با اهمیت بالاتر و در طبقات بالاتر، نیاز به تعداد بیشتری وال پست وجود دارد.
- مقررات قانونی و نظارت: نصب وال پست باید تحت نظارت مهندس ناظر و طبق مقررات ملی ساختمان انجام شود. این امر علاوه بر رعایت الزامات قانونی، موجب افزایش ایمنی و کارایی ساختمان در برابر زمین‌لرزه‌ها می‌شود. اطمینان از اینکه تولیدکننده وال پست، محصول خود را مطابق با ضوابط مقررات ملی ساختمان عرضه می‌کند، اهمیت بالایی دارد.
- قیمت و هزینه: قیمت وال پست به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله جنس متریال، سایز، و ضخامت آن. با توجه به اینکه وال پست‌های منقطع به دلیل سایز و وزن کم از قیمت مناسبی برخوردارند، باید از ارائه‌دهندگان معتبر و با کیفیت خریداری شوند تا در عین داشتن قیمت مناسب، کیفیت مورد نیاز نیز تأمین گردد.
با توجه به این نکات، انتخاب صحیح و خرید وال پست‌های با کیفیت و مطابق با استانداردهای موجود، از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند تأثیر زیادی بر استحکام و ایمنی ساختمان‌ها در برابر زلزله‌ها داشته باشد.
